Een familieopstelling, wat is dat eigenlijk? Die vraag krijg ik wanneer ik een nieuw evenement post of vertel wat ik in mijn vrije tijd doe. Familieopstellingen zijn een onderdeel van systemisch werken en bieden je een methode om naar jezelf te kijken, en patronen onder ogen te komen waar je in vastloopt of waar je last van hebt. In dit blog deel ik graag mijn eerste ervaring en hoe die ertoe heeft geleid dat ik nu als zelf opstellingen begeleid in trainingen en een-op-een coachen van mensen.
Een jaar of acht geleden kwam ik voor het eerst met familieopstellingen in aanraking door een vriend. Hij tipte me over een oefenmiddag van een begeleider in opleiding bij centrum De Roos in Amsterdam. Het werd een rijke en magische ervaring. Zo is mijn fascinatie voor familieopstellingen ontstaan en acht jaar later heb ik opleiding Systemisch Werken bij Phoenix Opleidingen in Utrecht afgerond, om anderen in een veilige setting hierin te faciliteren en begeleiden.
Laten we nog even teruggaan naar mijn eerste ervaring. We begonnen in een kring en ik werd uitgenodigd iets wat me aan het hart ging in te brengen. Ik hoefde niet veel te vertellen, we gingen snel aan de slag. Ik plaatste een representant voor mezelf, mijn vader, moeder en zus één voor één in de ruimte. Daarna mocht ik eerst vanaf een afstand naar mijn opstelling kijken. De dynamiek van de opstelling raakte me meteen. Ik voelde de spanning tussen mijn (gescheiden) ouders en herkende het gevoel dat ik moest kiezen, maar niet kon kiezen. En omdat ik me niet veilig voelde ben ik heel hard ben gaan werken om hun tevreden te houden. Na een paar minuten werd ik uitgenodigd zelf in de opstelling te staan en wisselde van plaats met mijn representant. Het was heel vertrouwd en ik merkte dat mijn oudere zus mij beschermde. En waar ik uit een soort van oerdrang de neiging had voor mijn gezin te zorgen, werd zichtbaar dat mijn zus juist meer afstand nam van de situatie… Dat kwam even binnen, want ik veroordeelde haar altijd als gesloten en niet betrokken, terwijl ze liet zien dat het niet onze taak is om je als kind met de oudere te bemoeien.
“Ik kan dingen thuisbrengen die eerder geen plek hadden”
De inzichten uit de opstelling waren life-changing voor mij. Ik kan dingen thuisbrengen die eerder geen plek hadden. Ik snap nu de geschiedenis waarom ik zo hard werk om anderen te pleasen. Ik kon mijn zus aankijken en vragen: “Mag ik je kleine broertje zijn? Dan kan ik ook even rusten”. Als kind heb ik mezelf bepaalde gedragspatronen aangeleerd om in een onveilige of stressvolle situatie te overleven. Nu ik volwassen ben en het dreigt spannend te worden heb ik een keuze: Ik kan bewust kiezen voor mijn oude gedrag – waar ik uiteraard ontzettend goed in ben – of een andere volwassen keuze maken die wellicht beter bij de situatie past.
Zelf een familieopstelling meemaken? Is er een thema of bepaald patroon in jouw leven die steeds terugkeert en waar je graag iets aan wilt doen? Dan zou je een opstelling kunnen overwegen. Met een familieopstelling kun je zicht krijgen op wat er op het systemische vlak en in het onzichtbare veld speelt en telkens terugkeert omdat je het nog niet eerder hebt kunnen vastpakken.
Wat moet ik voor een familieopstelling doen of kunnen? Je hoeft niets voor te bereiden, maar je wordt wel uitgenodigd een vraag of actuele situatie in te brengen waar je meer helderheid over wilt. Verder hoef je niets te doen, behalve je openstellen voor wat zichtbaar wordt. Dat geldt ook voor de representanten. De begeleider zorgt ervoor dat de opstelling zorgvuldig en volgens de juiste stappen verloopt en de rest ontstaat vanzelf.
Wanneer je een opstelling van iemand anders meemaakt (als representant of toeschouwer), dan kan dat ook veel met je doen. Representant zijn is een bijzondere scholing voor je waarnemingsvaardigheid en je leert perifeer kijken. Je leert gevoelens en waarnemingen duidelijk te verwoorden. Oordelen of vooroordelen smelten als sneeuw voor de zon. Ook kan bij jou iets worden aangeraakt, waardoor er ruimte en beweging komt in het gebied dat lange tijd stil stond.